Deniz kaplumbağalarını tanıyalım…

Ortaca’nın Dalyan mahallesindeki Deniz Kaplumbağaları Araştırma Kurtarma Rehabilitasyon ve Bilgilendirme Merkezi  (DEKAMER) sorumlusu Pamukkale Üniversitesinden (PAÜ) Prof. Dr. Yakup Kaska, dekamer.org.tr ve sosyal paylaşım sitelerinden deniz kaplumbağalarının tanınmasına yönelik bilgiler paylaştı.

-Yuvalama sezonu

Deniz kaplumbağaları her üreme sezonu (Nisan ve Mayıs) çiftleşerek erkekler kumsala yakın yerlerde dolaşırken, dişi bireyler yaklaşık 15 gün aralıklarla bir sezonda (Mayıs-Ağustos) ortalama 3 yuva yaparlar.

Yumurtadan çıkan ve denize ulaşan yavru karnını (abdomen) içine çektiği için (depolanan yağlı besin maddesi vitellüs) dalamaz ve iki hafta kadar yüzeyde dolaşır. Bu esnada kuş ve balık gibi avcıların açık hedefi olurlar. Erginleşene kadar geçen dönem kayıp yıllar olarak bilinir, çünkü 25-30 yıl süren bu dönemde genç bireylerin nerelerde neler yaptıkları konusunda pek fazla bilgi elde edilememiştir. Gerek bu genç safhada ve gerekse ergin safhada da balıkçılık, trol avcılığı, hastalık, kirlilik ve sürat motorları her zaman kaplumbağalar için birer tehlike olmaktadır.

-Gündüz Yuvalayan Deniz Kaplumbağası (Lepidochelys kempii), tüm deniz kaplumbağaları arasında nesli en fazla tehlike altında olan türdür. En önemli yuvalama alanları Meksika Körfezi’nde yer alır. En küçük deniz kaplumbağası türüdür. Arribada adı verilen toplu yuvalamanın görüldüğü türdür. Gündüz yuvalarlar ve yavruları da yuvadan gündüz çıkar. İsmini 1906 yılında ilk numunesini getiren balıkçı Richard M. Kemp isimli bir balıkçıdan almaktadır.

-Atmaca Gagalı Deniz Kaplumbağası (Eretmochelys imbricata), Kızıldeniz, Umman, Kuzey Avustralya sahilleri en fazla yuvalamanın görüldüğü yerlerdir. Bununla birlikte Amerika’ya kadar bir yayılım gösterirler. Denizdeki süngerler ve mercanlar üzerinden beslenen bu tür, sağlıklı mercan resifleri için önemlidir. Akdeniz’de yuvalama kaydı bulunmamaktadır.

-Deri Sırtlı Deniz Kaplumbağası (Dermochelys coriacea), dünyadaki en büyük sürüngenlerden birisidir. Boyu 3 metreye yaklaşabilir ve 900 kg ağırlığa ulaşabilir. En derine dalan ve en büyük mesafeleri kat eden kaplumbağa olarak biliniyor.

Kabuğunun yapısı ve üstünün deriyle kaplı olması nedeniyle diğer türlerden ayrılır. Ana besin kaynağını denizanaları oluşturur. Akdeniz’de görülmesine karşın yuva yaptığına dair bir kayıt bulunmamaktadır. Ülkemizde Çanakkale’den İskenderun Körfezi’ne kadar ölü olarak bulunduğu kayıtlar mevcuttur.

-Deniz kaplumbağalarının dişleri yoktur ancak çok güçlü çeneleri ve keskin damakları vardır. Yakaladıkları yengeç, balık gibi avlarını ağzına alır ve yutar. Ağzının dışında kalan küçük parçacıklar ise diğer canlılara besin olmaktadır.

– Gerek beslenme ortamlarının gerekse göç yollarının araştırılması, kaplumbağanın sırtına yapıştırılacak bir uydu cihazıyla mümkün olabilmektedir. Bu ve buna benzer çalışmalar DEKAMER tarafından yapılmaktadır.

– Chelonia mydas (Yeşil deniz kaplumbağası) ise yavru iken plankton, balık yumurtası ve su yüzeyindeki küçük omurgasızlar beslenirken büyüdükçe otçul (sargassum-deniz algi, deniz marulu gibi bitkiler) beslenmektedir.

– Caretta caretta yavruları plankton, balık yumurtası ve su yüzeyindeki küçük omurgasızlarla beslenmesine rağmen, büyüdükçe etçil (yengeçler, balıklar, kabuklu deniz hayvanları, midye, deniz anaları) beslenmektedir.

– Türkiye ve Akdeniz’de yuvalayan diğer tür Yeşil Deniz Kaplumbağasıdır (Chelonia mydas). Yayılış alanları yine tropik ve subtropik bölgelerdir. Deniz kaplumbağaları arasındaki tek otçul türdür ve sağlıklı denizler için önemi büyüktür. Türkiye’de iribaş deniz kaplumbağası kadar bilinmemekle birlikte tür açısından Akdeniz popülasyonunun en önemli yuvalama kumsalları Türkiye’dedir. Ülkemizin Mersin, Adana ve Hatay kumsallarında yuva yaparlar.

-Türkiye ve Akdeniz’de yuvaladığı bilinen iki deniz kaplumbağası türünden biri olan İribaş Deniz Kaplumbağası (Caretta caretta), dünyanın tropik ve subtropik bölgelerinde yaşar. Bu türün popülasyonu insan kaynaklı nedenlerle tehlike altına girmektedir. İribaş deniz kaplumbağası erginlerinin kabuk boyları 1 metreye yaklaşabilir. İri kafasıyla ve kızıldan koyu kahverengiye değişkenlik gösteren renklenmesiyle ayırt edilebilir.